گفتار دوم : نور

    با توجه به مطلب اخیر از گفتار نخست یعنی موضوع « نور » و ارتباط آن با زندگی جانداران و نظر داشت سایر عوامل و عناصر دخیل در موضوع همچون آب و هوا و ... برای ایجاد و رشد و بقای آنها تا زمانی معین برابر سنت آفرینش؛ هم اکنون باید بدنبال این امر بود که منشأ این نور که وجه مشترک همه ی اجسام و اشیای برخوردار از آن است و در آسمانها و زمین می بینیم؛ چیست یا کیست؟

   برای رسیدن به پاسخ در این زمینه روشن است که وقتی سخن از « نور » به عنوان وجه مشترک تمام موجودات برخوردار از آن از جاندار و بی جان در آسمانها و زمین به میان آورده می شود، پس باید با توجه به واقعیات، به وجه دیگر آن نیز نگریست مبنی بر اینکه این موجوداتِ برخوردار از نور گذشته از مراتب وجودی، دارای شدت و ضعف در نور پراکنی به محیط و اطراف می باشند، بدین منوال که یکی خورشید است و دیگری ماه و چراغ و ... ؛ به این نتیجه رسید که با این وجوه اشتراک و اختلاف از این موجودات پی برده می شود که تمام این ها آفریده هایی هستند و آفریننده ای دارند که این نور یا این ویژگی را در آنها قرار داده است به نحوی که نور آنها هم همیشگی نیست بلکه حدی دارد یعنی از افول نیز برخوردارند و حتا چیزی همچون ابر می تواند به امر الهی یا همان آفریینده ی آنها، مانع از نور افشانی خورشید شود و ...؛ تمام اینها یعنی اینکه پروردگار آسمانها و زمین؛ خداوند یکتاست. به عبارت دیگر با این توضیح کوتاه، روشن و پی برده می شود که منشأ نور قرار داده شده در موجودات برخوردار از آن در آسمان ها و زمین؛ خداوند یکتا و آفریینده ی همه چیز می باشد که خود در وجود مقدس و یکتای بدون انبازش، « نور » نیز می باشد.

توضیح :

   تا اینجا به چرایی قرار داده شدن نور و چیستی و کیستی منشأ آن پی برده شد؛ اما موضوع دیگر با توجه به مبانی شرعی و کلام مقدس الهی این می باشد که در اینجا علاوه بر موضوع اخلاقیات و پایبندی به ستوده های آن که امری عقلانی است و خداوند در سرشت آدمی به ودیعه نهاده است؛ برای روشن شدن بیشتر امر و رسیدن به نتیجه ی مطلوبتر پیرامون مقوله ی « زندگی سالم »، همانطور که گذشت بر اساس مبانی شرع ناشی از کلام مقدس الهی که مقدمه ی آن ایمان است پرداخته و پی برده و نتیجه گیری شود که تاثیر نور در این خصوص کدام است. ان شاءالله. اما پیش از هر چیز باید به آیات کریمه ی قرآن کریم پیرامون نور و اهمیت آن به عنوان مقدمه امر پرداخته شود.

1-   نور آسمانها و زمین

 « اللَّهُ نُورُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ مَثَلُ نُورِهِ کَمِشْکَاةٍ فِیهَا مِصْبَاحٌ الْمِصْبَاحُ فِی زُجَاجَةٍ الزُّجَاجَةُ کَأَنَّهَا کَوْکَبٌ دُرِّیٌّ یُوقَدُ مِن شَجَرَةٍ مُّبَارَکَةٍ زَیْتُونِةٍ لَّا شَرْقِیَّةٍ وَلَا غَرْبِیَّةٍ یَکَادُ زَیْتُهَا یُضِیءُ وَلَوْ لَمْ تَمْسَسْهُ نَارٌ نُّورٌ عَلَى نُورٍ یَهْدِی اللَّهُ لِنُورِهِ مَن یَشَاء وَیَضْرِبُ اللَّهُ الْأَمْثَالَ لِلنَّاسِ وَاللَّهُ بِکُلِّ شَیْءٍ عَلِیمٌ . (35 نور) ». /  این آیه ی کریمه به روشنی میرساند که نور آسمانها و زمین؛ خداوند یکتا یا همان « الله » و وجود مقدس او می باشد. امری که اخیرن مرتبط با منشا نور آسمانها و زمین پیرامون آن اندکی سخن به میان آمد. 

2- ولی مومنین

« اللَّهُ وَلِیُّ الَّذِینَ آمَنُوا یُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ وَالَّذِینَ کَفَرُوا أَوْلِیَاؤُهُمُ الطَّاغُوتُ یُخْرِجُونَهُمْ مِنَ النُّورِ إِلَى الظُّلُمَاتِ أُولَئِکَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِیهَا خَالِدُونَ (257 بقره)» . / این آیه ی کریمه می رساند که خداوند یکتا نه تنها نور آسمانها و زمین است، بلکه ولی و سرپرستِ مومنین است به نحوی که آنان را از تاریکی ها به سوی نور و روشنی بیرون می برد، در حالی که برای کفار چنین نیست و چونکه اولیای آنان طاغوتند، جریان به عکس است. یعنی آنها را از سوی نور به سوی تاریکی ها بیرون می برند. پس برای برخورداری از نور الهی و بیرون رفتن از تاریکی های جهل و غفلت و .... باید از مومنین به خدا – الله – و مومن به آنچه که او دستور داده است بود.

3- قرار دهنده ی تاریکی ها و نور

« بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیم.الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالأرْضَ وَجَعَلَ الظُّلُمَاتِ وَالنُّورَ ثُمَّ الَّذِینَ کَفَرُوا بِرَبِّهِمْ یَعْدِلُونَ (1 انعام) ». / این آیه ی کریمه میرساند که خداوند یکتا هم آفریننده ی آسمانها و زمین است و هم قرار دهنده ی تاریکی ها و روشنی. پس از یک سو باید با این نشانه ها، از مومنین به او بود که یگانه است و انبازی نداشته و ندارد و از سوی دیگر روشن می شود که وقتی او یعنی « الله » نورِ آسمانها و زمین است پس منشأ نور قرار داده شده در آسمانها و زمین هم خود او است، ضمن اینکه این او –  یعنی الله – است که مومنین به حضرتش را از تاریکی های قرار داده شده ی زمین به سوی نور به اذن حضرتش بیرون می برد.

4- یکسان نبودن تاریکی ها و نور

«وَمَا یَسْتَوِی الأعْمَى وَالْبَصِیرُ (19) وَلا الظُّلُمَاتُ وَلا النُّورُ (20) وَلا الظِّلُّ وَلا الْحَرُورُ (21) وَمَا یَسْتَوِی الأحْیَاءُ وَلا الأمْوَاتُ إِنَّ اللَّهَ یُسْمِعُ مَنْ یَشَاءُ وَمَا أَنْتَ بِمُسْمِعٍ مَنْ فِی الْقُبُورِ (22) إِنْ أَنْتَ إِلا نَذِیرٌ (23 فاطر) ».

« قُلْ مَنْ رَبُّ السَّمَاوَاتِ وَالأرْضِ قُلِ اللَّهُ قُلْ أَفَاتَّخَذْتُمْ مِنْ دُونِهِ أَوْلِیَاءَ لا یَمْلِکُونَ لأنْفُسِهِمْ نَفْعًا وَلا ضَرًّا قُلْ هَلْ یَسْتَوِی الأعْمَى وَالْبَصِیرُ أَمْ هَلْ تَسْتَوِی الظُّلُمَاتُ وَالنُّورُ أَمْ جَعَلُوا لِلَّهِ شُرَکَاءَ خَلَقُوا کَخَلْقِهِ فَتَشَابَهَ الْخَلْقُ عَلَیْهِمْ قُلِ اللَّهُ خَالِقُ کُلِّ شَیْءٍ وَهُوَ الْوَاحِدُ الْقَهَّارُ (16 رعد)» .

   برابر آیه ی کریمه 20 سوره ی فاطر و 16 رعد روشن می شود که تاریکی ها با نور یکسان نیستند، چه آنکه به طور بدیهی آدم بینا تا آنجا که امکان دارد و فضای محیطی اجازه می دهد، آنچه را می بیند که در شب امکان آن اگر تاریکی محض باشد نیست. در روز یک فرد بینای دانا علاوه بر اشیاء و افراد پیرامونی، آن هم به طور آشکار و بدیهی، سایه های آنها را هم می بیند در حالی که این موارد در رابطه با یک نابینا صدق ندارد. سایه؛ یعنی آنچه که خداوند یکتا-الله- خورشید را برای وجودش دلیل قرار داده « أَلَمْ تَرَ إِلَى رَبِّکَ کَیْفَ مَدَّ الظِّلَّ وَلَوْ شَاءَ لَجَعَلَهُ سَاکِنًا ثُمَّ جَعَلْنَا الشَّمْسَ عَلَیْهِ دَلِیلا (45) ثُمَّ قَبَضْنَاهُ إِلَیْنَا قَبْضًا یَسِیرًا (46 فرقان) ». در حالی که این امر (سایه) برای تاریکی ها مصداق ندارد. در واقع باید نوری حتا آنگاه که شب و تاریک است باشد تا موجودات پیرامونی و نیز سایه ی آنها دیده شوند و ...

   مورد دیگر اینکه یکی از مواردی که بنا به تعبیر قرآنی و بر اساس کلام مقدس الهی که بدان ایمان داریم و می شود آن را از مصادیق یکسان نبودن نابینا و بینا ذکر نمود اینکه هر چند نابینا هم زندگی دارد و زنده است، اما نور را نمی تواند ببیند تا بواسطه ی آن موجودات گوناگون و عوارض مختلف آن همچون رنگشان را ببیند و ... چرا که نور ، تنها قابل دیدن است و نه شنیدن و بسودن و بو کردن و ...

   جان کلام اینکه نابینایان بر اساس شرایط محیطی همچون سر و صدا و جنب و جوش و گفته های اطرافیان و ... است که به این مهم پی می برند که بواسطه ی نور، روز است و مقوله ای تحت عنوان نور هم وجود دارد که متعلق شیئی همچون خورشید است که پرتو افشانی کرده و ... تا زمانی معین از روز هست و سپس شب می شود و بعد از آن روز و ... تا آنگاه که خداوند که نور آسمانها و زمین است بخواهد.

    نتیجه اینکه در گرو نور است که موجودات گوناگون و رنگهای متنوع دیده می شوند و ... این بدان معناست که با حس بینایی است که با وجود نور؛ اشیا و ویژگی ها و تغییراتشان دیده می شوند، همانگونه که با حس بینایی است که به هنگام بروز یک خطر غیر منتظره مثل آمدن یک شیئی به سمت فرد؛ مغز بدون دخالت اراده ی فرد، فرمان واکنش سریع را به عضوی از اعضای او برای دفع آن خطر را خواه بستن چشم باشد یا دزدیدن سر به تو یا بالا آمدن دست به طرف صورت، یا رفتن غیر ارادی پا روی پدال ترمز به هنگام دویدن کودکی در مسیر تردد خودرو و ... می دهد . در حالی که این موارد مرتبط با یک فرد نابینا فارغ از اموری همچون رانندگی و ... مصداق ندارد و در صورت نزدیک شدن سهوی و یا عمدی یک شیئی همانند پاره سنگی کوچک به سویش نمی تواند از خود دفع خطر کند، چرا که او از نعمت بینایی برخوردار نبوده. در واقع می شود گفت که فعالیت فرمان دادن و تحرک مغز برای دفاع از چشم و صورت و ... به هنگام نزدیک شدن خطری با توجه به شواهد مربوطه؛ وابسته به این است که چنان فردی از نعمت و حس بینایی برخوردار باشد. به عبارت دیگر مقدمه ی واکنش های مغز برای مرتفع نمودن هر گونه خطری از صاحب عضو آن؛ وجود چشمِ بینا می باشد، همانگونه که مقدمه ی کسب علم به اشیا و آفریده های پیرامونی به وجود این حس و به عبارتی دقیقتر به وجود این نعمت بزرگ الهی یعنی بینایی است. و همینطور است در رابطه با آنچه که به حس شنوایی بر می گردد و خود مقدمه ای است برای واکنش مغز مرتبط با قضایای مربوطه و ...

   برآیند این بحث اینکه تا اینجا و با این گزیده روشن می شود که براستی چرا نابینا و بینا برابر کلام مقدس الهی یکسان نیستند. و اینکه روشن می شود که تنها راه برون رفت از تاریکی ها؛ نور است، نوری که منشا آن «الله» است: «أَوَمَنْ کَانَ مَیْتًا فَأَحْیَیْنَاهُ وَجَعَلْنَا لَهُ نُورًا یَمْشِی بِهِ فِی النَّاسِ کَمَنْ مَثَلُهُ فِی الظُّلُمَاتِ لَیْسَ بِخَارِجٍ مِنْهَا کَذَلِکَ زُیِّنَ لِلْکَافِرِینَ مَا کَانُوا یَعْمَلُونَ (122 انعام)».

5- حکمت برگزیدن رسولان الهی

«وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا مُوسَى بِآیَاتِنَا أَنْ أَخْرِجْ قَوْمَکَ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ وَذَکِّرْهُمْ بِأَیَّامِ اللَّهِ إِنَّ فِی ذَلِکَ لآیَاتٍ لِکُلِّ صَبَّارٍ شَکُورٍ (5 ابراهیم)» . / بر اساس این آیه ی کریمه روشن می شود که حکمت برگزیدن و فرستادن رسولان خدا به سوی اقوامشان و امت هایشان این بوده تا بواسطه ی آیات وحی شده ی خداوند به آنان، مردمِ قومشان را از تاریکی ها به سوی « نور » بیرون ببرند و « ایام الله » را بدانان یادآور شوند.

   و بدینگونه است در این زمینه و مرتبط با رسالت حضرت ختمی مرتبت ص آیه 11 سوره ی طلاق. که البته باید افزود که برخورداری از بهشت جاودانی و جاویدان بودن در آن به لطف الهی، در گرو ایمان به « الله » و انجام « کارهای شایسته » است: « رَسُولًا یَتْلُو عَلَیْکُمْ آیَاتِ اللَّهِ مُبَیِّنَاتٍ لِّیُخْرِجَ الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ وَمَن یُؤْمِن بِاللَّهِ وَیَعْمَلْ صَالِحًا یُدْخِلْهُ جَنَّاتٍ تَجْرِی مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِینَ فِیهَا أَبَدًا قَدْ أَحْسَنَ اللَّهُ لَهُ رِزْقًا » (11 طلاق) .