گفتار دهم: آیات کریمه مرتبط با مصداق جانشینی پیامبر اسلام ص

     برابر مطالب آمده از آغاز تا کنون، به نوعی لزوم جانشینی هر حاکم و حاکمیتی بطور عام و نبی و نبوتی بطور خاص از جمله مرتبط با حضرت خاتم النبیین ص که موضوع این بحث است، روشن شد. حال قصد بر آن است تا در ادامه به موضوع دوم که همانا تبیین« شرایط » و مصداق این جانشین[1] است پرداخته شود. البته همانطور که گذشتْ این استنادات فقط بر اساس آیات قرآن کریم می باشد. چرا که نه تنها وجه مشترک همه ی مسلمانانْ بلکه کتاب فرو فرستاده شده بر پیامبر اسلام می باشد که خود ایشان توسط خداوند به نبوت برگزیده شده است و چون ایشان همانند سایر پیامبران الهی توسط خداوند به رسالت بر انگیخته شده اند؛ پس لازم می آید تا صرفن بر اساس آیات این کتابْ یعنی قرآن کریم، موضوع امامت یا بهتر بگوییم جانشین پیامبر ص که مولای مومنین باشد جهت اثبات این که در این مقوله حق کدام است؛ پی گرفته شو

    پیش از استناد به آیات قرآنْ لازم می آید جهت یک نتیجه گیری اولیه گفته شود که برابر تحلیلات عقلی، کسی می تواند جانشین یک فرد صالح در یک حاکمیت یا نبوت شود، که از پیش صالح بودن او برای مردم به لحاظ گفتار و رفتار ثابت و در این راه شهره شده باشد و دست کم بزرگان به فضایل او گواهی داده باشند.

    اما مرتبط با آیات قرآنی در این زمینه نخست می توان به آنچه اشاره کرد که؛ از اولوا الارحام و برتری برخی از آنان بر برخی دیگر در  این کتاب سخن به میان آمده است. به عبارت دیگر این ذکر « بعض اولو الارحام» در قرآن، خود می تواند یک دلیل باشد بر این که چه کسانی می توانند جانشینان پس از پیامبر در امتداد یکدیگر در طول زمان های گوناگون تحت نام امام باشند:« وَالَّذِینَ آمَنُوا وَهَاجَرُوا وَجَاهَدُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ وَالَّذِینَ آوَوْا وَنَصَرُوا أُولَئِکَ هُمُ الْمُؤْمِنُونَ حَقًّا لَهُمْ مَغْفِرَةٌ وَرِزْقٌ کَرِیمٌ (74) وَالَّذِینَ آمَنُوا مِنْ بَعْدُ وَهَاجَرُوا وَجَاهَدُوا مَعَکُمْ فَأُولَئِکَ مِنْکُمْ وَأُولُو الأرْحَامِ بَعْضُهُمْ أَوْلَى بِبَعْضٍ فِی کِتَابِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ بِکُلِّ شَیْءٍ عَلِیمٌ (75)انفال با توجه به آیات72 و 73 ).»   برابر این دو آیه؛ اولن روشن می شود که مومنین حقیقی و گروندگان راستینْ کسانی هستند که گرویدند و هجرت کردند و در راه خدا کوشش نمودند و کسانی که مهاجرین را منزل داده و یاری نمودند، که نتیجه ی کارشان آمرزش خداوندی و روزی خوب است. دوم این که خداوند یگانه، روشن تر بیان نموده است که کسانی که پس از آن ایمان آوردند و هجرت گزیدند و با شما کوشش نمودند؛ پس آن گروه نیز از شما هستند؛ اما بلافاصله او سخن از اولو الارحام به میان می آورد. یعنی خویشاوندان پیامبر که برخی بر برخی دیگر در کتاب خدا اولاترند. سوم که جمع بندی دو مورد پیش است این که، آن کسی که ابتدا و پیش از مشمولین آیه ی 75 انفال به خدا و رسول او ایمان آورده و هجرت گزیده و در راه خدا تلاش نمودهِ؛ یعنی مشمول آیه ی 74 بوده، کسی جز حضرت علی ع نبوده که حتا نخستین کس از مردان بوده که به رسالت الهی حضرت محمد ص ایمان آورده و با خوابیدن در جای او برای در امان ماندن جان پیامبر ص از دست و نیرنگ مشرکین و ... در راه خدا مجاهده و سپس همراه با پیامبر به مدینه مهاجرت نموده است و ... به عبارت دیگر علی ع کسی که می تواند از همان مصادیق اولو الارحام باشد و علی یعنی آنچه که نامی از نامهای خداوند است: «- ... وَهُوَ الْعَلِیُّ الْعَظِیمُ (255) بقره. // ... وَأَنَّ اللَّهَ هُوَ الْعَلِیُّ الْکَبِیرُ (30) لقمان».

   و یا آنجا که خداوند یکتا در این زمینه می فرماید: « النَّبِیُّ أَوْلَى بِالْمُؤْمِنِینَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ وَأَزْوَاجُهُ أُمَّهَاتُهُمْ وَأُولُو الأرْحَامِ بَعْضُهُمْ أَوْلَى بِبَعْضٍ فِی کِتَابِ اللَّهِ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ وَالْمُهَاجِرِینَ إِلا أَنْ تَفْعَلُوا إِلَى أَوْلِیَائِکُمْ مَعْرُوفًا کَانَ ذَلِکَ فِی الْکِتَابِ مَسْطُورًا (6) احزاب ».  در این جا سخن ابتدا از این است که پیامبر از مومنین نسبت به خودشان اولی تر است. امری که ایشان در روز غدیر، ضمن استنادْ بدان اشاره و آعاز سخن نموده اند. (خداْ مولای من و من مولای مؤمنانم و من بر آنها از خودشان اولی و سزاوارترم و...) دوم این که همسران پیامبرْ مادران مومنیند، و سوم این که اولوا الارحام در کتاب خدا برخی شان بر برخی دیگر از مومنین و مهاجرین اولی ترند. یعنی نه تنها برابر آیه ی 75 سوره انعام برخی از این خویشاوندان و اولوا الارحام بر برخی دیگر در کتاب خدا اولاترند، که برابر این آیه همین اولوا الارحام، برخیشان در کتاب خدا از مومنین و مهاجرین اولاترند. امری که برابر بخش پایانی آیه بدان اشاره شده که در قرآن نیز مسطور و آورده شده است[2] . در واقع باید از خداوند خواست که دانش آنرا عطا نماید، به نحوی که بیش از پیش حقانیت ائمه به عنوان اولیاء و جانشینان بر حق و بلافصل پیامبر بر مومنین روشن شود. ان شاءالله. آمین یا رب العالمین. و چهارم این که با این مختصر مشخص می شود که شرایط امام و به نوعی به طریق اولی ولی مومنین به عنوان جانشین پیامبر کدام است.

   هم اکنون با توجه به این آیات و به ویژه آیه ی اخیر؛  وقتی به این صراحت بیان شده که پیامبر از مومنین نسبت به خودشان اولاتر است؛ و آن حضرت هم همانطور که اشاره شد، این مهم را در رخداد غدیر بیان می فرمایند؛ پرسش این که آیا او سزاوارتر به این نیست که به امر الهی جانشین خود را به مومنین برای یاری دین معرفی نماید؟ البته پیرامون این که چون دین اسلام از آنِ خداست و همان طور که برای شرایع دینشْ پیامبرانی را برگزیدهْ لذا تنها او شایسته ی آن است که امامانی را هم پس از پیامبر آخرینش برای امت اسلام قرار دهد[3]؛ مطالبی گذشت.