Ø       وَلَوْلا فَضْلُ اللَّهِ عَلَیْکُمْ وَرَحْمَتُهُ فِی الدُّنْیَا وَالآخِرَةِ لَمَسَّکُمْ فِی مَا أَفَضْتُمْ فِیهِ عَذَابٌ عَظِیمٌ. (14) نور

 باری؛ خدای یکتا می فرماید که باز این فضل و رحمت او بر مومنین است که آنان را به خاطر نشنیدن آیات الهی از عذاب بزرگش در دنیا و آخرت می رهاند، چه آنکه اگر او می خواست می توانست آنان یعنی مومنین را بدین خاطر که پیروی سخنان منافقان و فاسقان را کرده و به خاطر فرمان نبردن حکم خدای یکتا و دیدن اینکه آنها برای اثبات حرف و تهمتشان نسبت به دیگر مومنان چهار گواه نیاورده اند و در عین حال آن را دروغی روشن ندانسته و حتا باعث ازدیاد رافت و وحدت بین شان نشده را مورد خشم و عذاب خویش قرار دهد اما باز بر آنان رحم می کند و مشمول فضلش قرار می دهد، باشد که با شنیدن آیاتش و فرمان بردن آنها هر چه بیشتر هدایت یافته و رستگار شوند.

     به هر جهت باید از این امور و آیات درس گرفت و نه تنها این آیات روشن الهی را شنید و فرمان برد و به کار بست بلکه باید آنها را برای دیگر مومنین خواند تا آنان نیز بدانند که احکام و حدود الهی در این باره چیست و چه باید بکنند که همانا آمدن دانش پیرامون این مقوله یعنی اتمام حجت و یعنی اینکه اگر کسی به خاطر رفتارهای گذشته اش مورد خشم خدا قرار نگرفته بدان خاطر بوده که از آیات خدا برای نمونه غافل بوده است و لذا خدای یکتا او را مورد فضل و رحمتش قرار داده است و بنابراین باید بیشتر بداند که پس از آمدن دانش یک امر؛ رحمت خدا تنها برای نیکوکاران است که نزدیک است: «ادْعُوا رَبَّکُمْ تَضَرُّعًا وَخُفْیَةً إِنَّهُ لا یُحِبُّ الْمُعْتَدِینَ (55) وَلا تُفْسِدُوا فِی الأرْضِ بَعْدَ إِصْلاحِهَا وَادْعُوهُ خَوْفًا وَطَمَعًا إِنَّ رَحْمَةَ اللَّهِ قَرِیبٌ مِنَ الْمُحْسِنِینَ (56) اعراف»[1]،  و بدکاران نتیجه ی اعمال بد خود را که از روی آگاهی به مساله انجام داده اند خواهند دید که همانا توبه به درگاه خدای یکتا هم از آن جهت که این تنها اوست که توبه پذیر است برای عملی است که از روی جهالت انجام شده باشد و پس از آگاهی یا پشیمانی از امر خیلی زود به درگاه او توبه کنند و امر را به زمان و مکانی دیگر نسپرند که معلوم نیست آیا وقتی برای توبه باشد یا نه و این بدان معناست که توبه کردن به درگاه خدای یکتا مکان خاصی را نمی خواهد که فرد گناهکار پس از دانایی به گناه بودن امر بخواهد زمانی را صرف آن نماید تا به محل مورد نظر برسد؛ چرا که فارغ از اینکه مهلتی برای توبه باشد یا نه؛ باید افزود که این از آن جهت است که خدای یکتا مکان خاصی ندارد و یا معرفی و مشخص ننموده است تا بندگان گناهکارش بدانجا بروند و توبه کنند و ... اینکه به هر جهت باید دانست که خدای یکتا همه جا هست و از رگ گردن ما نیز به خودمان نزدیکتر است و صداها را می شنود و اجابت می کند خواه توبه باشد یا نیازی و دعایی در حق خویش و مومنین و ...: «إِنَّمَا التَّوْبَةُ عَلَى اللَّهِ لِلَّذِینَ یَعْمَلُونَ السُّوءَ بِجَهَالَةٍ ثُمَّ یَتُوبُونَ مِنْ قَرِیبٍ فَأُولَئِکَ یَتُوبُ اللَّهُ عَلَیْهِمْ وَکَانَ اللَّهُ عَلِیمًا حَکِیمًا (17) نساء »؛ که همانا خدای یکتا خود به روشنی در جایی دیگر از کتاب خویش یعنی قرآن کریم فرموده است که او پس از توبه ی ناشی از عملی بد آن هم از روی نادانی و نیز البته اصلاح امر است که هر آینه بسیار آمرزنده ی مهربان است: «ثُمَّ إِنَّ رَبَّکَ لِلَّذِینَ عَمِلُوا السُّوءَ بِجَهَالَةٍ ثُمَّ تَابُوا مِنْ بَعْدِ ذَلِکَ وَأَصْلَحُوا إِنَّ رَبَّکَ مِنْ بَعْدِهَا لَغَفُورٌ رَحِیمٌ (119) نحل »؛ زیرا که او در آیه ی 18 نساء می فرماید که توبه برای چه کسانی و از چه کسانی و در چه هنگامی پذیرفته نیست : « وَلَیْسَتِ التَّوْبَةُ لِلَّذِینَ یَعْمَلُونَ السَّیِّئَاتِ حَتَّى إِذَا حَضَرَ أَحَدَهُمُ الْمَوْتُ قَالَ إِنِّی تُبْتُ الآنَ وَلا الَّذِینَ یَمُوتُونَ وَهُمْ کُفَّارٌ أُولَئِکَ أَعْتَدْنَا لَهُمْ عَذَابًا أَلِیمًا (18) نساء[2]». و جان کلام اینکه باز باید دانست که حتا در آخرت هم رحمت الهی برای رو سفیدان است و نه رو سیاهان. و لذا هر کس در پی این است که در آخرت هم از رحمت گسترده الهی برخوردار شود لازم است که ضمن ایمان به آیات الهی ، آنها را بشنود و فرمان ببرد و دل به کلامی جز کلام خداوند یکتا در همه زمینه ها از جمله در این رابطه و پیرامون سرای دیگر خوش نکند: «یَوْمَ تَبْیَضُّ وُجُوهٌ وَتَسْوَدُّ وُجُوهٌ فَأَمَّا الَّذِینَ اسْوَدَّتْ وُجُوهُهُمْ أَکَفَرْتُمْ بَعْدَ إِیمَانِکُمْ فَذُوقُوا الْعَذَابَ بِمَا کُنْتُمْ تَکْفُرُونَ (106) وَأَمَّا الَّذِینَ ابْیَضَّتْ وُجُوهُهُمْ فَفِی رَحْمَةِ اللَّهِ هُمْ فِیهَا خَالِدُونَ (107) تِلْکَ آیَاتُ اللَّهِ نَتْلُوهَا عَلَیْکَ بِالْحَقِّ وَمَا اللَّهُ یُرِیدُ ظُلْمًا لِلْعَالَمِینَ (108) آل عمران ». پس روشن میشود که روسیاهان کسانی هستند که پس از ایمان آوردن کافر شده اند و از این جهت از رحمت الهی در سرای دیگر به دور می باشند.

     نتیجه اینکه باید وقتی آیات خدا برایمان تلاوت می شود ما ضمن ایمان به آنها؛ آن آیات را شنیده و فرمان ببریم و از آنها اعراض نکرده و یا روی بر نگردانیم و به عبارتی دیگر به کلامی جز کلام خدای یکتا پیرامون آمرزش گناهان و یا برخورداری از فضل و رحمت او در دو سرا و ... دل خوش نکنیم. چه آنکه کلام خدا همه در قرآن کریم، فرو فرستاده شده بر بنده و فرستاده ی او حضرت محمد ص؛ به صورت حق و روشن آمده است و راه رشد را از راه غی و عصیان بیان فرموده است و خوشا به حال آنانکه سخنان خدای یکتا و در واقع آیات قرآن کریم را می شنوند و پیروی می کنند و ترویج می دهند و امیدوار فضل و رحمت فزاینده ی او در دو گیتی هستند.

   به هر جهت باید دانست که رحمت خدای یکتا گسترده است و برای همه کس در هر زمان جریان دارد. فقط باید ایمان آورد. چرا که او می خواهد که بندگانش هدایت و رستگار شوند و نه اینکه رو به کفر ببرند زیرا همانطور که گذشت او خشنود به کفر بندگانش نیست.  و رحمت او پیرامون هر موضوعی می باشد. یک بار به حضرت نوح ع وقتی که می خواهد که فرزندش را که از کسانش است را مورد عذاب و غرق شدن به خاطر ایمان نیاوردن قرار ندهد؛ او یعنی « الله » می فرماید که پندش می دهد که از نادانان نباشد و در پی این موضوع است که او یعنی نوح ع از خدا می خواهد که او را در پناهش قرار دهد و بیامرزدش و در حقش مهربانی روا دارد که در غیر این صورت از زیانکاران خواهد بود: «...وَنَادَى نُوحٌ رَبَّهُ فَقَالَ رَبِّ إِنَّ ابْنِی مِنْ أَهْلِی وَإِنَّ وَعْدَکَ الْحَقُّ وَأَنْتَ أَحْکَمُ الْحَاکِمِینَ (45) قَالَ یَا نُوحُ إِنَّهُ لَیْسَ مِنْ أَهْلِکَ إِنَّهُ عَمَلٌ غَیْرُ صَالِحٍ فَلا تَسْأَلْنِی مَا لَیْسَ لَکَ بِهِ عِلْمٌ إِنِّی أَعِظُکَ أَنْ تَکُونَ مِنَ الْجَاهِلِینَ (46) قَالَ رَبِّ إِنِّی أَعُوذُ بِکَ أَنْ أَسْأَلَکَ مَا لَیْسَ لِی بِهِ عِلْمٌ وَإِلا تَغْفِرْ لِی وَتَرْحَمْنِی أَکُنْ مِنَ الْخَاسِرِینَ (47) هود». و این یعنی فضل و رحمت الهی که با کلامش آنچه را که حق است حتا پیرامون پیامبر و برگزیده و برانگیخته اش روا می دارد. توضیح اینکه البته باید دانست که خدای یکتا از پیش و به هنگام دستور ساختن کشتی به حضرت نوح فرموده بوده که در رابطه با ستم کاران با او سخنی نگوید که همانا آنان از غرق شدگانند : « وَأُوحِیَ إِلَى نُوحٍ أَنَّهُ لَنْ یُؤْمِنَ مِنْ قَوْمِکَ إِلا مَنْ قَدْ آمَنَ فَلا تَبْتَئِسْ بِمَا کَانُوا یَفْعَلُونَ (36) وَاصْنَعِ الْفُلْکَ بِأَعْیُنِنَا وَوَحْیِنَا وَلا تُخَاطِبْنِی فِی الَّذِینَ ظَلَمُوا إِنَّهُمْ مُغْرَقُونَ (37) هود. / و تمام این ها می رساند که آنچه که در دین اسلام مبنا برای راهنمایی و رستگار شدن در دو جهان است همانا ایمان و انجام کارهای شایسته ضمن تقوای الهی و پیروی آیات او است که بر پیامبرانش تا پیامبر خاتم ص فرو فرستاده و تمام آنها در قرآن کریم آمده است. و برای این هدایت و رستگاری؛ خویشاوندی ها در دنیا و آخرت هیچ تاثیری ندارد حتا اگر کسی فرزند یا همسر پیامبری از پیامبران خدا باشد.در واقع هر کس بار خود را بر خواهد داشت و نتیجه آن را از سوی مالک یوم الدین در آن روز خواهد دید.

     و همینطور است پیرامون حضرت محمد ص که به ایشان می فرماید که تو امیدوار نبودی که کتاب خدا به تو تلقین شود اما این رحمت الهی است که شامل حالت شده است پس یاور کافران و نیز از مشرکان مباش و تنها خدای یکتا را بخوان که هر چیز جز همین کتاب یعنی قرآن کریم نابود خواهد شد و به سوی او باز خواهد گشت: «... وَمَا کُنْتَ تَرْجُو أَنْ یُلْقَى إِلَیْکَ الْکِتَابُ إِلا رَحْمَةً مِنْ رَبِّکَ فَلا تَکُونَنَّ ظَهِیرًا لِلْکَافِرِینَ (86) وَلا یَصُدُّنَّکَ عَنْ آیَاتِ اللَّهِ بَعْدَ إِذْ أُنْزِلَتْ إِلَیْکَ وَادْعُ إِلَى رَبِّکَ وَلا تَکُونَنَّ مِنَ الْمُشْرِکِینَ (87) وَلا تَدْعُ مَعَ اللَّهِ إِلَهًا آخَرَ لا إِلَهَ إِلا هُوَ کُلُّ شَیْءٍ هَالِکٌ إِلا وَجْهَهُ لَهُ الْحُکْمُ وَإِلَیْهِ تُرْجَعُونَ (88) قصص ». و ... یا اینکه اگر رحمت الهی نبود هر آنچه بر تو نازل شده بود گرفته می شد در حالی که برای تو هم مددکاری و وکیلی در این کار بر ما نبود: « وَیَسْأَلُونَکَ عَنِ الرُّوحِ قُلِ الرُّوحُ مِنْ أَمْرِ رَبِّی وَمَا أُوتِیتُمْ مِنَ الْعِلْمِ إِلا قَلِیلا (85) وَلَئِنْ شِئْنَا لَنَذْهَبَنَّ بِالَّذِی أَوْحَیْنَا إِلَیْکَ ثُمَّ لا تَجِدُ لَکَ بِهِ عَلَیْنَا وَکِیلا (86) إِلا رَحْمَةً مِنْ رَبِّکَ إِنَّ فَضْلَهُ کَانَ عَلَیْکَ کَبِیرًا (87)اسراء با توجه به آیات 88-94 ».[3]  و ... یا آنکه برای پی بردن به قیامت؛ مومنین و مردم و حتا پیامبر ص را برابر آیات فرو فرستاده شده بر او به این امر ارجاع می دهد که آفریده ها و کارهایش همه از آثار رحمت او می باشد و بدین واسطه هم او مردگان را زنده خواهد کرد: «فَانْظُرْ إِلَى آثَارِ رَحْمَةِ اللَّهِ کَیْفَ یُحْیِی الأرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا إِنَّ ذَلِکَ لَمُحْیِی الْمَوْتَى وَهُوَ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ (50) روم»؛ و ...  بنابراین دیده می شود که مومنین هر لحظه در سایه ی رحمت الهی هستند و لذا باید قدر این نعمت را بدانند که برای نمونه یکی از آثار رحمت او همین است که آیاتش را برای بندگانش فرو فرستاده است تا بدانند که احکام و حدود او پیرامون مسایل از جمله مقوله ی زنا چیست و چرا باید از آن و یا تهمت زدن بدان وسیله به دیگر مومنین و ... بپرهیزند.

     به هر جهت باید دانست که بر انگیختن پیامبران برای مردم برای خواندن آیاتش بر آنان با این هدف که مخاطبین از هر قوم و امتی را به اذن الهی از تاریکی ها به سوی نور بیرون ببرند و موجبات هدایت الهی آنان را فراهم نمایند و از هر گونه شرک و فساد و فسق و فجوری به دور باشند و ...؛ همه از فضل و رحمت الهی بوده است که باید شکرگزار این این نعمت الهی بر خود بود: «وَاتَّبَعْتُ مِلَّةَ آبَائِی إِبْرَاهِیمَ وَإِسْحَاقَ وَیَعْقُوبَ مَا کَانَ لَنَا أَنْ نُشْرِکَ بِاللَّهِ مِنْ شَیْءٍ ذَلِکَ مِنْ فَضْلِ اللَّهِ عَلَیْنَا وَعَلَى النَّاسِ وَلَکِنَّ أَکْثَرَ النَّاسِ لا یَشْکُرُونَ (38) یوسف. ». در واقع روشن می شود که باید قدر فضل الهی را دانست و بر روش پیامبران خدا تا حضرت محمد ص به پیش رفت و از یکتاپرستان و شاکران نعمت های الهی بود که همانا این یکی از درسهای داستان حضرت یوسف ع و برادرانش می باشد: « آیه 7 سوره یوسف ».

    چه آنکه گمراه نشدن پیامبر مکرم اسلام توسط دشمنان و نیز فرو فرستاده شدن کتاب قرآن و حکمت بر وی، همه و همه از فضل و رحمت الهی بر ایشان بوده است در حالی که او نمی دانسته که این موارد چیست؛ پس باید پیروی آن یعنی قرآن را کرد و قدردان خدای یکتا به خاطر این فضل و رحمتش نیز بود؛ که همانا این ایمان و عمل صالح است که رستگاری را در پی دارد و نه انجام کارهای بد: «وَمَنْ یَکْسِبْ إِثْمًا فَإِنَّمَا یَکْسِبُهُ عَلَى نَفْسِهِ وَکَانَ اللَّهُ عَلِیمًا حَکِیمًا (111) وَمَنْ یَکْسِبْ خَطِیئَةً أَوْ إِثْمًا ثُمَّ یَرْمِ بِهِ بَرِیئًا فَقَدِ احْتَمَلَ بُهْتَانًا وَإِثْمًا مُبِینًا (112) وَلَوْلا فَضْلُ اللَّهِ عَلَیْکَ وَرَحْمَتُهُ لَهَمَّتْ طَائِفَةٌ مِنْهُمْ أَنْ یُضِلُّوکَ وَمَا یُضِلُّونَ إِلا أَنْفُسَهُمْ وَمَا یَضُرُّونَکَ مِنْ شَیْءٍ وَأَنْزَلَ اللَّهُ عَلَیْکَ الْکِتَابَ وَالْحِکْمَةَ وَعَلَّمَکَ مَا لَمْ تَکُنْ تَعْلَمُ وَکَانَ فَضْلُ اللَّهِ عَلَیْکَ عَظِیمًا (113) نساء. »[4]؛ چرا که کسب کارهای بد نتیجه ی بد همانند خودش را برابر سنت آفرینش دارد و در این زمینه هم این و آن و من و تو و مومن و اهل کتاب ندارد و لذا باید از او تا زنده ایم بخواهیم که ما را بیامرزد و توفیقمان دهد که از مسلمانان و مومنین واقعی و نیکوکاران باشیم که هر آنچه در آسمانها و زمین است برای خدای یکتاست: «لَیْسَ بِأَمَانِیِّکُمْ وَلا أَمَانِیِّ أَهْلِ الْکِتَابِ مَنْ یَعْمَلْ سُوءًا یُجْزَ بِهِ وَلا یَجِدْ لَهُ مِنْ دُونِ اللَّهِ وَلِیًّا وَلا نَصِیرًا (123) وَمَنْ یَعْمَلْ مِنَ الصَّالِحَاتِ مِنْ ذَکَرٍ أَوْ أُنْثَى وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَأُولَئِکَ یَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ وَلا یُظْلَمُونَ نَقِیرًا (124) وَمَنْ أَحْسَنُ دِینًا مِمَّنْ أَسْلَمَ وَجْهَهُ لِلَّهِ وَهُوَ مُحْسِنٌ وَاتَّبَعَ مِلَّةَ إِبْرَاهِیمَ حَنِیفًا وَاتَّخَذَ اللَّهُ إِبْرَاهِیمَ خَلِیلا (125) وَلِلَّهِ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَمَا فِی الأرْضِ وَکَانَ اللَّهُ بِکُلِّ شَیْءٍ مُحِیطًا (126) نساء ».

    باری؛ باید یادآوری کرد که هم قرآن که از جانب خدای یگانه است یک رحمت برای مسلمانان است: «وَیَوْمَ نَبْعَثُ فِی کُلِّ أُمَّةٍ شَهِیدًا عَلَیْهِمْ مِنْ أَنْفُسِهِمْ وَجِئْنَا بِکَ شَهِیدًا عَلَى هَؤُلاءِ وَنَزَّلْنَا عَلَیْکَ الْکِتَابَ تِبْیَانًا لِکُلِّ شَیْءٍ وَهُدًى وَرَحْمَةً وَبُشْرَى لِلْمُسْلِمِینَ (89) نحل »؛ و هم اینکه پیامبر مکرم اسلام ص که برانگیخته شده و بنده و فرستاده ی خداست؛ یک رحمتی برای جهانیان است: «وَمَا أَرْسَلْنَاکَ إِلا رَحْمَةً لِلْعَالَمِینَ (107) انبیاء »؛ و تمام این ها بدان معناست که رحمت خدای یکتا و فضل او بر بندگانش گسترده است و به انحای مختلف که از شمار بیرون است عینیت می یابد تا بلکه بندگانش در روی زمین راه پرهیزگاری و رستگاری را بپیماید که نمونه ای از آنها همانند فرستادن پیامبرانش تا خاتم النبیین ص ? فرو فرستادن کتاب ها و آیاتش که تمامن در قرآن کریم آمده است و ... ذکر شد می باشد؛ باشد که مورد تذکر قرار گیرد. ان شاءالله. که باز گفته می شود که فضل و رحمت الهی گسترده بوده و می باشد و لذا باید شکر گزار نعمت های الهی بر خود بود که باز در این زمینه می توان به داستان ذوالقرنین اشاره کرد که ساختن سد برای قومی را که می خواستند تا از دست و شر یاجوج و ماجوج در امان باشند را از رحمت پروردگار خود دانسته است و اینکه این سد تا زمانی که خدا بخواهد پا بر جاست: « قَالَ هَذَا رَحْمَةٌ مِنْ رَبِّی فَإِذَا جَاءَ وَعْدُ رَبِّی جَعَلَهُ دَکَّاءَ وَکَانَ وَعْدُ رَبِّی حَقًّا (98)کهف با توجه به آیات 83-97 ».